Serdecznie dosyć i bardzo istotne to by grecji czy scen POLEGŁYCH PODCZAS POWSTANIAETCIE BIAŁOSTOCKIMIERPNIU 1943R993 roku0-tą rocznicę wybuchu powstania teren uporządkowano, urządzając skwer. Co rokuniu wybuchu powstania, pod wykonanymniejszej skali Obeliskiem Powstańców Getta odbywają się uroczystościtórych uczestniczą przedstawiciele ambasady Izraelaolsce, Gminy Wyznaniowej Żydowskiejarszawie, przedwojenni białostoccy Żydziipcu 2008 roku radni miejscy większością głosów zdecydowali, że plac Osiedlu którym znajduje się pomnik Bohaterów Getta, będzie nosićię Mordechaja Tenenbauma, przywódcy powstania. Większość radnych PiS podczas tego głosowania wstrzymała się od głosuficjalnego nazewnictwa zniknęła nazwa cmentarz, pojawiły się określenia: pomnik przy ul. Żabiej, Plac Mordechaja Tenenbauma. Odkryte009 roku fragmenty bramy prowadzącej do getta ul. Czystejobliżul. Proletariacką, mają zostać zachowaneprawie nadania nazwy placowi, położonemuiałymstoku osiedlu Nrentrum. podstawie 18 ustkt 13 ustawyniaarca 1990 rokuamorządzie gminnym uchwala się co następuje: Placowi, położonemuiałymstoku osiedlu Nrentrum, oznaczonemu szkicu sytuacyjnym stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały kolorem żółtym, nadaje się nazwę Plac Mordechaja Tenenbauma. Uchwała wchodziycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszeniazienniku Urzędowym Województwa Podlaskiego za budynkiem Banku PKO SA, ob. Rynek Kościuszkik. 1692r. Dniia 11 lipca 1692 roku Stefan Mikołaj Branicki nadał Żydom przywilej normujący funkcjonowanieiałymstoku gminy żydowskiejymn. prawo posiadania świątynimentarza, który zlokalizowany zostałentrum miastaniuan Klemens Branicki, realizujący autorski program przebudowy miasta, zobowiązał chrześcijan do sprzedaży kahałowi białostockiemu gruntówrzeznaczeniem nowy „kierkut czyli mogiłki żydowskie tuż za Bramą Suraską po prawej stronieąsiedztwie dawnego cmentarza krawiec Miron Josionowicz770r. otrzymał zezwolenie budowę browarupisie Inwentarza po śmierci Klemensa Branickiego znajduje się zapisynku południowym przy budowiskuyle mogiłki żydowskie oparkanione Cmentarz miał więc znajdować się za południową pierzeją Rynku, przy trzeciej od końca posesjiięc prawie naprzeciwko wylotu ob. ulicy Sienkiewicza. Teren cmentarza zabudowanoIX latach 50-tych XXokół terenu dawnego cmentarza powstała nowa zabudowaiejscu zniszczonej podczas wojny. Cmentarz usytuowanyzęści miasta Białegostoku wpisanej do rejestru zabytków pod nr rej. 406 pod nr rej86 województwa podlaskiego decyzjąniaz. Berensonnsere Łebn1 VIII 1933 artykule: Kiedy założono pierwszy cmentarziałymstoku. Autor zaprzecza twierdzeniu Abrama Sz. Herszberga, jakobyinkasie starego domu modlitwy był zapisałożeniu pierwszego cmentarza żydiałymstoku. 1781; zarzuca Herszbergowi złe odczytanie tekstu pinkasustocie zapisn. 19 miesiąca kisłew 1781rzmitreszczeniu: pewien Szmul, syn Lejby, dał legat 300 złp. dom modlitwyym, że sama przywozić rocznie 24 złp. Zaś członkowi bractwa Hewre Kadisza, wzięliśmy te 300 zł kupno ziemi cmentarza naprawę ogrodzenia cmentarnego. Bractwo pod przysięgą zobowiązuje się zadośćuczynić woli testatoraierwszym dniu miesiąca siwan. Drugi zapisymże pinkasie stwierdza, że. 1766 założono bractwo Hewre Kadisza. Berensonego wnioskuje, że cmentarz musiał być założony. 1766 ob. ul. Suraska, Wielka Synagoga przy ul. Bożniczej -Wilczej, zbudowana zostałaatach 1909 według projektu 27 czerwca 1941itlerowskie bataliony policyjne 30916 spaliły synagogę wrazkoło 2000 uwięzionychiej Żydami Obecnie miejscu spalonej synagogi znajduje się pomnik zniszczona kopuła synagogi oraz monumentablicą pamiątkowąreści: ŚWIĘTY WSPANIAŁY NASZ PRZYBYTEK STAŁ SIĘ PASTWĄ OGNIA, 27 CZERWCA 1941 ŻYDÓW NIEMIECCY MORDERCY SPALILIIM ŻYWCEM, ufundowany995 roku przez Żydów białostockichałego świata oraz Miasto Białystok. Inicjatorzy budowy pomnika Solasz Bialistoker Center. USA Michał Flikier Związek Białostoczanzraelu. Pomnik wykonano wg projektu Marii Dżugały Sobocińskiej, Stanisława Ostaszewskiegoariusza Sobocińskiego. Prochy ofiar mordu zasypane zostały cmentarzu przy ul. Mińskiej Wg relacji Szamaja Kizelsztejna ciała przewiezione zostały przez Żydówractwa Pogrzebowego. Wg innych relacji ciała Żydów popiółynagogi wyrzucono do pojemników śmieci Po wojnie946r. ocalałe wśród zgliszcz, wypalone mury synagogi rozebrano. Był to wówczas jedenielicznych istniejącychentrum miasta budynków. Zachowano jednak wówczas zarys fundamentów ich wnętrzu wzniesiono niewielki obelisk958r. południowej, szczytowej ścianie nowowzniesionego budynku przy ówczesnej ul. Wesołowskiegoależącego do Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej wmurowano tablicę pamiątkową wykonanąiałego marmuru, ufundowaną przez Towarzystwo Społeczno- Kulturalne Żydówolsce oraz Zarząd Miejski Związku Bojownikówolnośćemokrację We wnęcełębokości 15 cm, wysokości 240 cm wmurowano tablicęym 805 cm. Treść inskrypcji tablicy: ŚWIETLANEJ PAMIĘCI TRZECH/ TYSIĘCY MĘCZENNIKÓW ŻYDOWSKICH/ ŻYWCEM SPALONYCHUŻEJ/ SYNAGODZEIAŁYMSTOKU/ PRZEZ HITLEROWSKICH MORDERCÓWNIU 24 CZERWCA 1941od tablicą znajdował się symboliczny grób otoczony ogrodzeniemur stalowych, wspartych dwóch betonowych słupach. Wewnątrz ogrodzenia rósł wówczas Przed grobem ustawiono prostopadłościenną lastrikową donicę kwiaty elewacji bocznej budynkuat 50-tych XXykonanazarnego marmuru tablica pamiątkowaym 997 cmapisemęzyku polskimebrajskim ZGINĄŁĄK MORDERCÓW/ HITLEROWSKICHI.1943CCHOK MAŁMED BOHATER BOJOWNIK GETTA/ BIAŁOSTOCKIEGO CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI Pod tablicą umieszczony został symboliczny grób, otoczony słupami połączonymi łańcuchamiużych, kolczastych ogniwach. Największy, narożnyagłębieniem do umieszczenia zniczautego 1943rrakcie pierwszej likwidacji gettaysiedlania mieszkańcówudynku przy ul. Kupieckiej 29, jedengromadzonych ulicy Icchok Malmed, wyciągnąłieszeni słoik kwasu solnegoblał nim twarz esesmana. Ten oślepiony wyjął rewolweraczął strzelać. Od jego kul zginął inny nazistowski żołnierz. Icchak Malmedamieszaniu zdołał uciecamach odwetu, rozkaz komendanta gestapo Fritza Friedla Niemcyobliskim ogrodzie, pod murem przylegającego zakładu Hamidrash rozstrzelali 100 Żydów zamieszkałychkolicy mężczyzn, kobietzeci. Następną grupę Żydów zmuszono do wykopania dużego dołuogrzebania ofiar. Grób przysypano cienką warstwą ziemi. Część ofiar wciąż żyłach ręce rozgarniały przysypującą ich ziemię. Dramatyczna akcja wysiedlaniaabijania Żydów, wyprowadzanieędzenie do pociągów jadących do Treblinkiuschwitz trwała do godziny 17-tej. Friedl postawił ultimatum Efrajimowi Baraszowi zwierzchnikowi Judenratu jeśli Malmed nie podda sięiągu doby, następnego dnia zostanie rozstrzelanych 5000 Żydówastępnie całe getto zostanie zniszczone wrazszystkimi mieszkańcami. Barasz będąc świadomym, że naziści nie żartują, wysłał Maledowi wiadomość, aby się poddałym samym uratował życie tysięcy Żydów.Następnego dnia rano Malmed oddał sięęce nazistów. Odwagę Malmeda opisałwoim pamiętniku Mordechaj Tenenbaum Tamarof Malmed zapytany dlaczego zabił hitlerowskiego żołnierza odparł :Nienawidzę was. Żałuję, że zabiłem tylko jednego. moich oczach zamordowaliście moich rodziców. moich oczach zamordowaliście dziesięć tysięcy Żydówłonimiu. Ani trochę nie żałuję tego co zrobiłem. Próby przekazania trucizny do więzienia nie powiodły